Sąd Najwyższy (sygn. III CZP 71/09) w niedawnej uchwale stwierdził, że przewidziany w art. 984 § 2  kpc termin jest terminem zawitym prawa materialnego. Oznacza to, że nie podlega przywróceniu na podstawie art. 168 k.p.c. przewidującego możliwość przywrócenia go przez sąd, jeśli strona bez swej winy nie dokonała w terminie czynności o charakterze procesowym. Na złożenie wniosku o przejęcie ma tylko tydzień.

      Wniosek po terminie

W art. 984 § 2 k.p.c. zapisano, że wniosek o przejęcie nieruchomości na własność wierzyciel musi złożyć sądowi w ciągu tygodnia od licytacji, wraz z rękojmią, chyba że ustawa go z niej zwalnia.

      Termin bez możliwości przywrócenia

Sąd w jednym postanowieniu: uwzględnił wniosek o przywrócenie terminu, udzielił na rzecz Wiesława B. przybicia nieruchomości w postaci spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego i nakazał pobranie opłaty za udzielenie przybicia. Postanowienie to zaskarżyli w całości dłużnicy – małżonkowie Ś. Sąd I instancji odrzucił ich zażalenie na przywrócenie terminu. Sąd II instancji miał rozpoznać je w odniesieniu do pozostałych punktów postanowienia. Powziął jednak wątpliwość o zasadniczym znaczeniu dla tej sprawy, a mianowicie co do charakteru terminu przewidzianego w art. 984 § 2 k.p.c. i możliwości jego przywrócenia na podstawie art. 168 k.p.c. mającego zastosowanie także w postępowaniu egzekucyjnym (art. 13 § 2 k.p.c.). Stąd pytanie prawne do SN.

      Pytanie do SN:

W pytaniu autor opowiedział się za uznaniem, iż jest to termin prawa materialnego, a więc nie podlega przywróceniu. Jego niedochowanie powoduje, że roszczenie o przejęcie prawa własności wygasa. Za takim charakterem tego terminu przemawia – zdaniem autora – to, że prawo do przejęcia przysługiwać może kilku osobom. Przywrócenie zatem terminu mogłoby naruszać prawa osób, które wniosek złożyły na czas, a nie przysługuje im pierwszeństwo przewidziane w § 3 art. 984 k.p.c.

Treść uchwały podjętej przez Sąd Najwyższy w odpowiedzi na pytanie prawne oznacza, że zgodził się on ze stanowiskiem autora pytania. Stwierdził w niej bowiem, że termin, o którym mowa w art. 984 § 2 k.p.c., jest terminem zawitym prawa materialnego. Jeśli niedotrzymanie go wynikło z winy komornika,  wierzyciel może – co do zasady – żądać naprawienia poniesionej wskutek tego szkody.

Za cenę niższą od wartości oszacowania

W art. 982 k.p.c. wskazano sytuacje, w których przejęcie nieruchomości wchodzi w rachubę już na etapie pierwszej licytacji (za cenę nie niższą od 3/4 sumy oszacowania), jeśli nikt nie przystąpił do przetargu. Natomiast w art. 984 § 1 k.p.c. określa się, kto i na jakich warunkach może przejąć nieruchomość (za cenę nie niższą od 3/4 sumy oszacowania), jeśli powtórzy się to przy drugiej licytacji. Prawo przejęcia przysługuje wierzycielowi egzekwującemu, hipotecznemu oraz współwłaścicielowi. Odrębne reguły dotyczą nieruchomości rolnej. Jeśli prawo przejęcia przysługuje kilku osobom, pierwszeństwo ma ten, kto zaoferował cenę wyższą, a przy cenach równych – ten, czyja należność jest wyższa (art. 984 § 3 k.p.c.).