Zgodnie z art. 569 § 2 w nagłych wypadkach sąd opiekuńczy może wydawać z własnej inicjatywy wszelkie potrzebne zarządzenia, także dotyczące dziecka mieszkającego poza obszarem jego właściwości

Jednakże kierując się stanowiskiem Sądu Najwyższego zawartym w uchwale z 20 listopada 2008 r. (sygn. III CZP 110/08), jeśli zarządzenie wydane na podstawie w/w przepisu dotyczy ograniczenia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy musi podjąć tę decyzję w składzie jednego sędziego i dwóch ławników.

Powyższa uchwała wydana została w oparciu o następujący stan faktyczny:

Na interwencję przewidzianą w art. 569 § 2 k. p. c. zdecydował się sąd opiekuńczy po uzyskaniu informacji od kuratora sądowego, że Jarosław J., mający już ograniczoną władzę rodzicielską nad piątką swych małoletnich dzieci, od dwóch tygodni nie mieszka z nimi. Przebywa z młodą, niedawno poznaną kobietą, a dziećmi opiekuje się jego 70-letnia matka. Beata S., matka dzieci, która również miała ograniczoną władzę rodzicielską, zmarła.

Do sądu wpłynęły wnioski krewnych dzieci: małżonków K. oraz Alicji i Zbigniewa S. oraz Józefa i Barbary S., kandydatów na rodziny zastępcze, wzajemnie ze sobą skłóconych, o wydanie zarządzeń tymczasowych o umieszczeniu dzieci pojedynczo w ich rodzinach.

Sąd uznał, że ze względu na brak porozumienia między kandydatami na rodziny zastępcze, sytuację konfliktową źle wpływającą na dzieci, nie jest w stanie na tym etapie postępowania podjąć decyzji o umieszczeniu ich w tych rodzinach. Jednakże za konieczne uznał bezzwłoczne umieszczenie dwojga najmłodszych dzieci (urodzonych w 2001 r. i 2003 r.) w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

Na postanowienie sądu zawierające takie zarządzenie, wydane na podstawie art. 569 § 2 k. p. c. zażalenie złożył ojciec dzieci.

Sąd II instancji, do którego wpłynęło to zażalenie, przed jego merytorycznym rozpatrzeniem powziął wątpliwość natury zasadniczej: czy kwestionowane postanowienie wydał sąd we właściwym składzie? Czy powinno być wydane w składzie jednego sędziego i dwu ławników?

Sąd wydał je jednoosobowo. Zasada zapisana w art. 47 k. p. c. jest taka, że sprawy cywilne, a do nich należą także sprawy rodzinne i opiekuńcze, rozpoznaje w I instancji sąd w składzie jednego sędziego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Takim szczególnym przepisem jest m.in. art. 509 k. p. c., w którym zapisano, że sprawy o przysposobienie, o pozbawianie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej sąd rozpoznaje w składzie jednego sędziego i dwóch ławników.

Sąd Najwyższy, do którego sąd II instancji zwrócił się z pytaniem prawnym, uznał, że jest to sprawa dotycząca ograniczenia władzy rodzicielskiej. W uchwale podjętej w odpowiedzi na nie, stwierdził, że w sprawach takich sąd wydaje zarządzenie, o którym mowa w art. 569 § 2 k. p. c., w składzie jednego sędziego i dwóch ławników.